Mikroflora jamy ustnej jest bardzo zróżnicowana. W naszej buzi znajduje się często wiele rodzajów wirusów, bakterii, grzybów a nawet pierwotniaków. W jamie ustnej istnieją bowiem idealne warunki dla przeżycia powyższych mikroorganizmów. W sytuacji zdrowia i odpowiedniego środowiska wszystkie mikroorganizmu współżyją ze sobą, a żadna populacja nie dominuje nad inną. Czasem jednak dochodzi do sytuacji kiedy pewne gatunki bakterii lub innych organizmów rozrastają się i wywołują choroby w jamie ustnej.
Spośród wielu gatunków bakterii zasiedlających naszą jamę ustną liczne z nich odgrywają istotną rolę w etiopatogenezie chorób zębów czy przyzębia, ale również mogą się one przedostawać z dala od jamy ustnej i wpływać na funkcjonowanie całego organizmu. Chronić się przed taką sytuacją możemy zazwyczaj dzięki prawidłowej higienie jamy ustnej. Przeczytaj artykuł z aktualną wiedzą z 2022 roku.
Czym są bakterie?
Bakterie to jednokomórkowe, lub tworzące zespół, organizmy prokariotyczne. Mikroorganizmy te pozbawione są jądra komórkowego oraz mitochondriów, które występują u wszystkich pozostałych organizmów żywych. Są one rozpowszechnione we wszystkich środowiskach życia, zarówno w wodach, glebie, ale też innych organizmach żywych jak chociażby w organizmie człowieka.
Ze względu na ich sposób życia z innymi organizmami wyróżniamy bakterie symbiotyczne, które żyją w innych ustrojach wpływając pozytywnie na jego funkcjonowanie. Przykładem takich bakterii u człowieka są chociażby te bytujące w układzie pokarmowym, które wspomagają nasze trawienie a nawet biorą udział w syntezie niektórych witamin. Bakterie te, naturalnie zasiedlające nasz układ działają pozytywnie na jego funkcjonowanie, jednak w przypadku zaburzeń równowagi, na przykład w wyniku osłabienia, może dojść do ich nadmiernego rozrostu, czego efektem będzie choroba. To samo dotyczy środowiska jamy ustnej. Duża ilość bakterii bytujących w jamie ustnej jest bowiem symbiontami, jednak ich nadmierny rozrost może prowadzić do sytuacji chorobowej.
Po drugiej stronie mamy natomiast bakterie chorobotwórcze, które pojawiając się w jamie ustnej są przyczyną między innymi próchnicy czy zapalenia przyzębia. Najbardziej rozpowszechnioną grupą bakterii w naszej buzi są paciorkowce (streptococcus), które przylegają do powierzchni zębów najpierw w postaci błonki nabytej, zaraz po szczotkowaniu zębów, a następnie w postaci płytki nazębnej.
Jak bakterie pojawiają się w jamie ustnej?
Przyjmuje się, że po urodzeniu jama ustna noworodka jest wolna od bakterii. Jednak w wyniku kontaktu ze skórą matki podczas karmienia piersią, a później wprowadzania do jamy buzi różnych pokarmów czy przedmiotów dochodzi do kolonizacji przez bakterie. Również całowanie małego dziecka powoduje przenoszenie się bakterii, w tym tych odpowiedzialnych za próchnicę z jamy ustnej dorosłego na dziecko. Wargi nie chronią nas przed wnikaniem bakterii pomimo tego, że wydaje nam się iż jama ustna to zamknięte środowisko jest ona łatwo zasiedlana przez kolejne grupy bakterii w trakcie jedzenia, picia, mówienia oraz pocałunków. Wtedy to, tak samo jak rodzic dziecku, przekazujemy bakterie swojemu partnerowi lub on nam.
Pamiętajmy również, że każde osłabienie równowagi w naszym organizmie, spowodowane na przykład chorobą lub spadkiem odporności może sprzyjać kolonizacji jamy ustnej przez bakterie złośliwe wywołujące różnego rodzaju choroby. Dodatkowo bakterie, które w jamie ustnej są naszymi symbiontami w momencie przedostania się poza ten obszar mogą stać się niezwykle chorobotwórcze i wywoływać zagrażające zdrowiu, a czasem nawet życiu infekcje.
Dlaczego należy uważać na bakterie w jamie ustnej?
Przede wszystkim należy pamiętać, że bakterie w jamie ustnej wywołują najbardziej rozpowszechnioną chorobę w naszym społeczeństwie – próchnicę. Mikroorganizmy te obecne są bowiem na powierzchni zębów w postaci błonki nabytej, płytki nazębnej a ostatecznie kamienia nazębnego. Bakterie próchnicowe spotykamy również na języku czy dziąsłach. Żywią się one cukrami z jedzenia przez nas spożywanego i wytwarzają kwasy rozpuszczające twarde tkanki zębów powodując ubytki próchnicowe. Kiedy bakterie przedostaną się przez szkliwo i zębinę i dostaną się do miazgi zęba wywołują w niej stan zapalany co zazwyczaj objawia się ostrym bólem i prowadzi do leczenia kanałowego a czasem nawet utraty zęba.
Część z nas boryka się również z problemem nieświeżego oddechu. Taki stan, którego nie likwiduje nawet prawidłowa higiena nazywany jest halitozą, a odpowiedzialne za niego są bakterie z gatunku Porphyromonas gingivalis, Fusobacterium nucleatum oraz Prevotella intermedium. Żywią się one białkami z naszej śliny czy komórkami nabłonka i produkują lotne związki siarki prowadzące właśnie do krępującego zapachu z naszych ust.
Kolejną bardzo częstą przypadłością wywoływaną przez bakterie w naszej jamie ustnej są choroby przyzębia. Mikroorganizmy bytujące na powierzchniach zębów, policzków czy podniebienia mogą wnikać wgłąb dziąseł i wywoływać ich stan zapalny, zaczerwienienie, krwawienie a czasem nawet w sytuacjach ekstramalnych rozchwianie i utratę zębów.
Jako groźną sytuację lekarze oceniają przedostawanie się bakterii z jamy ustnej w głąb naszego ustroju w tym najbardziej do serca czy płuc. Ponieważ ząb jest żywym organem zaopatrywanym przez naczynia krwionośne naszego organizmu bakterie z zainfekowanej miazgi mogą przedostawać się tymi naczyniami do innych organów i tam wywoływać groźne infekcje. Dlatego tak ważna jest kontrola oraz leczenie zębów gdyż ich stan może mieć wpływ na funkcjonowanie całego naszego organizmu. Naukowcy odkryli bowiem, że bakterie z gatunku Streptococcus obecne w naszej buzi są odpowiedzialne za zapalenie wsierdzia, które często przebiega w sposób ciężki i może zakończyć się zgonem. Również niektóre stany reumatyczne czy choroby odogniskowe, w tym choroby skóry, mają swoją przyczynę w popsutych i nieleczonych zębach.
Jak więc się chronić przed szkodliwymi bakteriami w jamie ustnej?
Aby ograniczyć rozrost i szkodliwy wpływ bakterii na naszą jamę ustną czy też cały organizm istotna jest profilaktyka. Przede wszystkim musimy zwracać dużą uwagę na regularne i prawidłowe szczotkowanie zębów, ale też używanie nici dentystycznej. Duża część z tych mikroorganizmów bytuje bowiem pomiędzy zębami oraz w kieszonkach dziąsłowych i nie jesteśmy w stanie ich usunąć przy pomocy samego mycia. Ważne jest także, abyśmy oczyszczali powierzchnię języka. Na nim bowiem również znajdują się bakterie próchnicowe, ale także te odpowiedzialne za halitozę i nieświeży oddech.
Istotne jest również stosowanie preparatów zawierających fluor. Substancja ta powoduje bowiem hamowanie rozwoju bakterii oraz blokuje działanie ich enzymów przez co nie mogą one w tak łatwy sposób rozkładać tkanek zębów.
Inne substancje z jakich możemy skorzystać to również te zawarte w płukankach. Popularnym środkiem zalecanym do płukania jamy ustnej a posiadającym właściwości przeciwbakteryjne jest chlorheksydyna, która niszczy błony komórkowe bakterii dzięki czemu niszczy ich skupiska w buzi. Inną substancją jest listeryna zawarta w popularnym płynie do płukania jamy ustnej, który również ma działanie przeciwbakteryjne.
Jako środka obniżającego szkodliwe działanie bakterii możemy również używać gum do żucia czy draży zawierających ksylitol czy mannitol. W odróżnieniu od cukrów zawartych w innych produktach te dwie substancje nie są pokarmem dla bakterii i ograniczają w ten sposób ich wzrost oraz produkcję kwasów.
Pamiętać należy, że leczenie chorób wywoływanych przez bakterie odbywa się poprzez podanie antybiotyków i substancji przeciwbakteryjnych.
W sytuacji ryzyka infekcji mogącej wpłynąć na pracę serca czy innych narządów lekarz stomatolog podaje również antybiotyk przed zabiegiem przebiegającym z przerwaniem ciągłości tkanek lub kwalifikowanym jako zabieg o wysokim ryzyku bakteriemii. Przykładem takich zabiegów są ekstrakcje zębów, skaling czy leczenie endodontyczne.
- Górska R., Borakowska-Siennicka M., Nowa klasyfikacja chorób przyzębia- przewlekłe zapalenia przyzębia. Stomatologia współczesna, 83, 2001
- Jańczuk Z., Praktyczna Periodontologia Kliniczna,Wydawnictwo Kwintesencja, Warszawa 2004
- Mikrobiologia jamy ustnej, Philip Marsh, Michael Martin, Wydawnictwo Naukowe PWN
Dodaj opinię jako pierwszy.