Próchnica powierzchni zgryzowych zębów bocznych obejmuje poważny problem w stomatologii dziecięcej. Ze względu na skomplikowaną budowę anatomiczną bruzdy i zagłębienia stanowią miejsce retencji resztek pożywienia. Oczyszczanie tej przestrzeni za pomocą szczoteczki może być niewystarczające, gdyż jej włosie ma zazwyczaj większą średnicę od średnicy bruzdy. Również ślina wraz ze związkami fluoru w gorszym stopniu penetruje szczeliny, co ogranicza wzmacnianie szkliwa. Utrudniona higiena jamy ustnej oraz zalegająca płytka nazębna powoduje długotrwałe utrzymywanie się środkowiska kwaśnego, które sprzyja rozwojowi próchnicy zębów. Ten artykuł zawiera najbardziej aktualną wiedzę z 2022 roku!
Dużym problemem związanym z budową anatomiczną powierzchni zgryzowych są również trudności diagnostyczne w rozpoznawaniu wczesnych zmian próchnicowych, które mogą być niedostrzegalne w badaniu lusterkiem oraz na zdjęciach radiologicznych. W związku z tym dochodzi do demineralizacji tkanek zęba pod makroskopowo zdrowym szkliwem. Długi okres wyrzynania się zębów trzonowych, który trwa 1-1,5 roku także przyczynia się do początku i rozwoju próchnicy z powodu ich niedostatecznego oczyszczania.
Mając na uwadze podwyższone ryzyko infekcji zębów bocznych należy podjąć działania wykonania zabiegu w gabinecie stomatologicznym zapobiegające rozwojowi tej choroby. Lakowanie zębów jest to profilaktyczne wypełnienie bruzd i szczelin na powierzchni żującej zębów przedtrzonowych i trzonowych u dzieci. Najczęściej przeprowadza się uszczelnianie bruz pierwszych zębów trzonowych stałych wkróce po ich wyrznięciu, czyli w wieku 6-8 lat oraz drugich zębów trzonowych stałych w 11-13 roku życia.
Aby zapobiegać powstawaniu próchnicy można też wykonać zabieg lapisowania zębów.
Jakie materiały są stosowane do uszczelniania dołków i bruzd?
Lak szczelinowy lub uszczelniacz jest to płynny materiał aplikowany do zagłębień anatomicznych zębów. Po chemicznej lub aktywowanej światłem widzialnym polimeryzacji, tworzy ochronną warstwę zapobiegającą dalszemu namnażaniu bakterii próchnicotwórczych.
Aktualnie używane są dwie grupy laków szczelinowych – materiały na bazie żywic bis-GMA ( np. kompozytowe) oraz materiały na bazie cementów szkło-jonomerowych. Uszczelniacze kompozytowe charakteryzują się działaniem spowalniającym rozwój próchnicy, co związane jest z dużą szczelnością brzeżną, która stanowi niepenetrowalną barierę dla składników pokarmowych potrzebnych drobnoustrojom.
Materiały szkło-jonomerowe cechuje pobieranie i uwalnianie fluoru, który jest wbudowywany do szkliwa, co zwiększa odporność na atak kwasów i zapobiega rozwojowi próchnicy. Głównym kryterium podczas wyboru uszczelniacza jest możliwość osiągnięcia suchości pola zabiegowego.
Zasadniczo zalecane są laki na bazie żywic, jednak w przypadkach, kiedy brak obecności wilgoci podczas procedury jest niemożliwy do uzyskania na przykład z powodu wyrzynających się zębów lub u pacjentów niewspółpracujących, powinno stosować się materiały szkło-jonomerowe. Mogą one stanowić uszczelniacz tymczasowy do czasu osiągnięcia współpracy z pacjentem i wówczas wymiany na lak kompozytowy.
Jak wygląda proces lakowania zębów?
Lakowanie zębów jest bezbolesne i zwykle nie trwa dłużej niż kilka minut dla jednego zęba. Ze względu na całkowitą nieinwazyjność zabieg może stanowić doskonałą okazję do zaprzyjaźnienia dziecka z gabinetem i pracą lekarza dentysty. Przed zabiegiem konieczne jest oczyszczenie powierzchni zębów z osadów za pomocą pumeksu z pastą i szczoteczki montowanej na mikrosilnik lub abrazją powietrzną. Następnie należy spłukać pozostałości środków czyszczących, osuszyć i odizolować od wilgoci za pomocą wałków ligniny i ślinociągu lub koferdamu.
Jeżeli materiałem służącym do uczszelnienia bruzd będzie lak kompozytowy, to należy wytrawić szczeliny 37% kwasem ortofosforowym w płynie lub żelu aplikowanym przez 30 sekund, po czym całkowicie wypłukać i osuszyć. Tak przygotowany ząb pokrywa się lakiem szczelinowym używając do tegu celu aplikatora w formie strzykawki lub pędzla. Korzyste jest dodatkowe przesunięcie czubka zgłębnika w bruździe w celu usunięcia pęcherzyków powietrza i umożliwienie wpłynięcia laku w głąb szczeliny.
Po naniesieniu uszczelniacza należy wykonać polimeryzację światłem halogenowym według zaleceń producenta, a następnie skontrolować pokrycie wszystkich dołków, usunąć nadmiary i dostosować do zwarcia. Procedura lakowania jest inna w przypadku użycia materiałów szkło-jonomerowych. Po oczyszczeniu i wysuszeniu zębów nie jest konieczne zastosowanie wytrawiacza. Zmiast niego można zastosować na 10-20 sekund conditioner w celu zwiększenia retencji, lecz w przypadku dzieci niewspółpracujących, gdy niezbędne jest skrócenie wizyty, można zrezygnować z tego etapu lakowania. Następnie bruzdę pokrywa się materiałem szkło-jonomerowym, czeka 4-6 minut aż do całkowitego związania preparatu, po czym pokrywa lakierem i kontroluje efekty zabiegu.
Jakie są wskazania do stosowania laków szczelinowych?
Przed podjęciem decyzji o lakowaniu lekarz dentysta powinien przeprowadzić dokładne badanie kliniczne , a w uzasadnionych przypadkach również diagnostykę radiologiczną. Konieczna jest również ocena czynników ryzyka próchnicy związanych zarówno z wywiadem lekarskim, jak i obecnością ubytków próchnicowych.
Uszczelnianie zęba powinno zostać wykonane jak najszybciej po jego pojawieniu się w jamie ustnej z uwagi na wysoką podatność tkanek zębów niedojrzałych na proces próchnicowy. Wskazania do stosowania laków szczelinowych obejmują:
– bruzdy wąskie i głębokie, o dużym stopniu retencji płytki nazębnej u dzieci i młodzieży z grup niskiego ryzyka,
– wszystkie podatne na próchnicę zagłębienia i szczeliny u pacjentów z objawami ostrej choroby próchnicowej,
– wszystkie zęby mleczne i stałe u dzieci i młodzieży z niepełnosprawnością fizyczną i intelektualną,
– bruzdy hipoplastyczne.
Jakie efekty przynosi lakowanie?
Skuteczność poprawnie zaaplikowanego laku szczelinowego jest wysoka. Po 2 latach uzyskuje się aż 90% redukcję próchnicy bruzd, a po 5-7 latach jeszcze około 50% redukcję. Wyniki te można zwiększyć uzupełnianiem laku, jeśli dojdzie jego utraty.
Należy pamiętać, że w przypadku pacjentów, u których występują trudności w utrzymaniu otwartej jamy ustnej, może dojść do utraty założonego laku z powodu braku zachowanej suchości zęba podczas zabiegu. W sytuacji, w której reżim higieniczny nie zostaje utrzymany, może dojść do rozwoju próchnicy w pobliżu laku, nawet na powierzchni żującej.
Ponadto uszczelniacz zabezpiecza bruzdy i szczeliny przed drobnoustrojami, natomiast nie chroni powierzchni stycznych i dlatego ten zabieg nie zwalnia z konieczności dokładnego oraz regularnego szczotkowania i nitkowania zębów.
Jaki jest koszt zabiegu lakowania zębów?
Narodowy Fundusz Zdrowia refunduje koszty zabezpieczenia lakiem szczelinowym bruzd pierwszych trzonowców stałych raz do ukończenia 8 roku życia oraz bruzd drugich trzonowców stałych raz do ukończenia 14 roku życia. W prywatnych gabinetach cena lakowania jednego zęba wynosi powyżej 50 złotych. Ze względu na skuteczną ochronę przed próchnicą i uniknięcie późniejszych kosztów związanych z leczeniem zabieg jest opłacalny i warto w niego zainwestować.
Jakie są zalecenia dla pacjenta po przeprowadzeniu lakowania?
Zabieg lakowania jest szybki, nieskomplikowany i nie istnieje też konieczność podjęcia dodatkowych działań po jego zakończeniu. W zależności od zastosowanego materiału lekarz dentysta może polecić niespożywanie pokarmów i płynów przez czas od godziny do dwóch.
Od pacjenta wymaga się dbanie o standardowe czynności mające na celu utrzymanie wysokiego poziomu higieny w obrębie jamy ustnej oraz wstawianie się na regularne wizyty kontrolne.
Autor: lekarz dentysta Magdalena Wadowska
Bibliografia:
Jańczuk Z., Kaczmarek U., Lipski M Stomatologia zachowawcza z endodoncją. Zarys kliniczny, PWZL, Warszawa 2014, wyd. 4
Korporowicz E., Jasiński P., Indications for pit and fissure sealing in view of the current literature, Borgis – Nowa Stomatologia 4/2013, s. 175-179
Olczak-Kowalczyk D., Współczesna stomatologia wieku rozwojowego, Med Tour Press International, Otowock 2017, wyd. 1
Piątowska D., Kariologia współczesna. Postępowanie kliniczne, Med Tour Press International, Warszawa 2009, wyd. 1
Dodaj opinię jako pierwszy.